Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa (TPN) powstało w 1909 roku, z inicjatywy wakacyjnych mieszkańców Nałęczowa (głównie z Warszawy, którzy posiadali w Nałęczowie wille) oraz stale mieszkających w uzdrowisku Nałęczów, w dużej mierze akcjonariuszy Towarzystwa Zakładu Leczniczego „Nałęczów”. Pod ramowym statutem Towarzystwa, przedstawionym do zatwierdzenia rosyjskim władzom gubernialnym w Lublinie, podpisali się wówczas: inicjator TPN adwokat Wacław Łypacewicz, lekarze: Wacław Lasocki, Karol Benni i Marian Jakowski, inżynierowie: Ludwik Kurcjusz i Adam Nagórski oraz krawiec Edmund Raciborski. 6 lipca 1909 r. (18 VII. nowego stylu) TPN zostało zapisane – po wcześniejszym sprawdzeniu przez policję prawomyślności politycznej i moralnej członków założycieli – w Rejestrze stowarzyszeń i związków guberni lubelskiej Rządu Gubernialnego Lubelskiego, pod numerem 52. Na zebraniu założycielskim przewodniczącym (prezesem) TPN wybrano mecenasa Łypacewicza. W Statucie TPN założyciele stowarzyszenia sformułowali cele jego działalności. § 2. mówił, iż „Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa ma na celu: a) współdziałanie rozwojowi Nałęczowa pod względem leczniczym, higienicznym i ogólnokulturalnym; b) ułatwienie i uprzyjemnienie kuracjuszom pobytu w uzdrowisku: c) upiększenie Nałęczowa i okolic. UWAGA. Towarzystwo będzie się starało działać w porozumieniu z przedstawicielami Zakładu Leczniczego „Nałęczów”. § 3. Statutu informował, iż „Działalność Towarzystwa rozciąga się na Cesarstwo i Królestwo Polskie, siedziba zaś znajduje się w Nałęczowie.”  Dodać należy, iż do 1918 r. oraz w latach wojny i okupacji niemieckiej 1939-1944, TPN prowadziło także działalność poza statutową, współorganizując tajną oświatę narodową i konspiracyjną działalność niepodległościową.

W gronie TPN, w tym częstokroć w jego Zarządzie, pracowali  społecznie (przed 1939 r.) także wybitni i nieprzeciętni Polacy, a wśród nich: 1) działacze niepodległościowi: Henryk Wiercieński, regionalista i publicysta, dr Wacław Lasocki, lekarz i działacz oświatowy, Edmund Judycki, architekt i społecznik, wszyscy trzej uczestnicy powstania 1863 r. i Sybiracy, profesor Rafał Radziwiłłowicz, lekarz, naukowiec i społecznik, dr Zygmunt Chmielewski, wybitny spółdzielca i pedagog (obaj bracia Oktawii Żeromskiej), Jan Koszczyc-Witkiewicz, architekt, pedagog i społecznik, generał dyw. Władysław Wejtko, obrońca polskości na Litwie i Białorusi w 1917-1919, społecznik, oraz gen. bryg. Ludwik Tarnowski, społecznik; 2) naukowcy, ludzie pióra i artyści: dr Ignacy Radliński, orientalista i religioznawca, Kazimierz Gliński i Zygmunt Różycki,obaj popularni wówczas poeci, Krystyn Henryk Wiercieński, artysta malarz i społecznik; 3) byli także posłowie na Sejm II Rzeczypospolitej: wymieniony już Wacław Łypacewicz, później wybitny pacyfista oraz:  Tadeusz Błażejewicz i Tadeusz Brzezicki, społecznicy; a także wielu innych niepospolitych ludzi – regionalistów.            

Internautów – czytelników, którzy zechcą szerzej zapoznać się z historią i współczesną działalnością TPN odsyłamy do artykułów: Jerzy Michał Sołdek, Najstarsze towarzystwo regionalne Lubelszczyzny. Jubileusz stulecia Towarzystwa Przyjaciół Nałęczowa, „Lublin. Kultura i Społeczeństwo” 2010, Nr 3: maj-czerwiec, s. 13-16; tegoż autora, Kalendarium Towarzystwa Przyjaciół Nałęczowa, „Głos Nałęczowa” Pismo Towarzystwa Przyjaciół Nałęczowa, 2009, s. 1-12; również wcześniejsze opracowania: Halina Bukowska, Posłowie, (w:) Tadeusz Kłak, W krajobrazie Nałęczowa, Nałęczów 2005;  Michał Tarka, Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa (1909-1984), „Region Lubelski” 1988, Nr 3, Lublin 1991; także w piśmie TPN „Głos Nałęczowa” (od 1978 r. nieregularnie wychodząca jednodniówka, a od 1992 r. jako rocznik TPN).